ایران استعداد تبدیل شدن به قدرتی واجد نقش های جهانی را دارد

*اقتصاد در دنیای جدید نقشی اساسی در شکل دهی به قدرت ها و موقعیت کشور ها و رفاه و امنیت دارد

*ایران، عربستان و ترکیه و مصر؛ در شکل دهی به ساختار قدرت در خاورمیانه نقش خواهند داشت

*همچنان قدرت های بزرگ در خاورمیانه حضور خواهند داشت

*در آینده خاورمیانه شاهد درگیری های جدیدی خواهیم بود

*توسعه اقتصادی روندی است که خاورمیانه از آن بی بهره است

*نمی توان ترکیه یا عربستان را کشور هایی توسعه یافته معرفی کرد

*قدرت در کشور های خاورمیانه در سطح متوسط است

*استعداد تبدیل شدن از قدرت به ابرقدرت در کشورهای خاورمیانه وجود ندارد

یک دیپلمات پیشین و استاد دانشگاه می گوید: اگر مولفه های قدرت هفتگانه را در نظر بگیریم یعنی اقتصاد، جغرافیای سیاسی، نیروی انسانی، جمعیت، قدرت نظامی، قدرت سیاسی، قدرت فرهنگی و قدرت تکنولوژی مورد توجه باشد می بینیم قدرت در کشور های خاورمیانه در سطح متوسط است و ظرفیتی بیش از این وجود ندارد. البته این کشور ها قطعا نقش بین المللی خواهند داشت یکی از مثبت ترین کشور ها برای داشتن چنین نقشی ایران است، ایران استعداد این موقعیت را دارد، استعداد با وضعیت متفاوت است. ایران استعداد تبدیل شدن به قدرتی واجد تقش های جهانی را دارد. عربستان نیز به همین صورت است و امتیازاتی ویژه دارد. ترکیه و مصر نیز در این مسیر هستند ولی استعداد تبدیل شدن از قدرت به ابرقدرت در کشورهای خاورمیانه وجود ندارد. بعلاوه اینکه اختلاف و درگیری در میان کشور های خاورمیانه آنچنان بالا است که اگر قدرتی بیش از حد بزرگ شود قطعا دچار مشکل خواهد شد و با او برخورد می شود.

آقای قاسم محبعلی در گفت وگو با شفقنا در پاسخ به این سوال که چه پیش بینی از آینده منطقه در دهه پیش رو دارید؟ کدام یک از قدرت های منطقه پارامتر های لازم برای تبدیل شدن به قدرتی منطقه ای را دارد؟ اظهار داشت: یکی از مسائلی که در خاورمیانه وجود دارد توسعه اقتصادی است. در این که کشور های منطقه به قدرت تبدیل شوند دو مساله اهمیت دارد؛ اول استعداد واقعی و دیگری توسعه اقتصادی که دو مساله متفاوت است. جمعیت، گستردگی سرزمینی و وضعیت نظامی و منابع اهمیت دارد و از این نظر مشخصا ایران، عربستان، ترکیه و مصر و تا اندازه ای عراق قدرت هایی هستند که در هر شرایطی می توانند در خاورمیانه نقش بازی کنند

اما همانطور که اشاره شد توسعه اقتصادی و تبدیل شدن به قدرت بزرگ اقتصادی اهمیتی ویژه دارد زیرا اقتصاد در ژئوپولتیک نوین و یا ژئواکونومی در دنیای جدید نقشی اساسی در شکل دهی به قدرت ها و موقعیت کشور ها و رفاه و امنیت دارد.

وی افزود: در حوزه قدرت اقتصادی، عربستان سرمایه گذاری های زیادی دارد تا خود را به عنوان قدرتی اقتصادی معرفی کند اما این کشور از نظر مولفه هایی نظیر جمعیت ضعیف است و شاید به دنبال این مولفه ها نیز باشد.

به طور کلی 4 قدرت اصلی در منطقه وجود دارد که ایران، عربستان و ترکیه و مصر هستند، در کنار این کشور ها اسرائیل و کشور های نوظهور خلیج فارس نیز مطرح هستند این قدرت ها منطقه را به حوزه نفوذ خود تقسیم خواهند کرد و وقوع رقابت قابل پیش بینی است. با توجه به عدم ثبات و درگیری های مختلفی که در خاورمیانه وجود دارد، می شود گفت کشور های مورد اشاره همواره بخشی از قدرت خاورمیانه و وزنه هایی هستند که در شکل دهی به ساختار قدرت در خاورمیانه نقش خواهند داشت.

وی در خصوص اینکه نقش و نفوذ قدرت های بین المللی در منطقه چگونه خواهد بود؟ امروز چین جا پای آمریکا را در منطقه محکم می کند و به نظر می رسد از نقش سنتی امریکا در خاورمیانه کاسته خواهد شد؟دیدگاه شما چیست؟ گفت: خاورمیانه از دیر باز و از هزاره های گذشته همواره محل منازعات قدرت های بزرگ بود و این وضعیت همچنان ادامه دارد، طبیعی است که در میان بازیگران خاورمیانه تنها قدرت های منطقه ای مطرح نیستند. علاوه بر قدرت های ملی و منطقه ای بازیگران غیر حکومتی و غیر دولتی و قدرت های فرا منطقه ای و جهانی از جمله آمریکا و اتحادیه اروپا نیز حضور دارند. چین قدرتی نوظهور است که در کنار روسیه، آمریکا و قدرت های اروپایی در منطقه فعالیت می کند و در آینده خاورمیانه نقش بازی خواهد کرد. رابطه مستقیمی بین قدرتمند شدن کشور ها در خاورمیانه و ارتباطاتشان با کشور های فرا منطقه ای وجود دارد و نمی توان این مساله را تفکیک کرد. مساله ترکیه با ناتو پیوسته است. عربستان و اسرائیل با آمریکا پیوسته اند. کشور ها سعی می کنند سیاست هایی همه جانبه را دنبال کنند و باید توجه داشت که در جغرافیای سیاسی، خاورمیانه محصول تعاملات قدرت های بزرگ بوده و همچنان قدرت های بزرگ در خاورمیانه حضور خواهند داشت.

محبعلی در خصوص اینکه آیا نزاعی که در جهان میان قدرت های بزرگ در جریان است می تواند بر منطقه خاورمیانه تاثیر بگذارد؟ گفت: ما تجربه جنگ سرد را در منطقه خاورمیانه داریم که این منطقه را به دو قسمت تقسیم کرده بود. دولت های متحد غرب و دولت های متحد شرق که در خاورمیانه با هم درگیری داشتند و علیه هم عمل می کردند. امروز هم اگر جهان به سمت قطبی شدن میل پیدا کند باز هم می توان انتظار داشت که در خاورمیانه تقسیم نقش صورت بگیرد. تحولی که در جهان صورت گرفته و مهم است مساله جهانی شدن و پیوستگی اقتصادی و تجاری و ارتباطی است که در جهان رخ داده و اجرای روند تقسیم بندی های گذشته را برای امروز، مشکل می کند و امروز حوزه ای شدن دشوار است. کشور ها نمی توانند مثل گذشته کاملا از هم ببرند.

رقابت قدرت های منطقه ای با حضور قدرت های بزرگ در ارتباط است این رقابت ها شکل های جدیدی به خود می گیرد و همچنین در آینده خاورمیانه شاهد درگیری های جدیدی خواهیم بود. تا وقتی که خاورمیانه به ثباتی نرسد وضعیت به همین صورت خواهد بود. مثل اتفاقی که در اروپا یا در اسیای جنوب شرقی افتاده است و کشور ها براساس توسعه اقتصادی ترجیح می دهند وارد درگیری های نظامی و امنیتی نشوند و رقابت را در حوزه اقتصادی دنبال کنند ولی خاورمیانه هنوز به آن شرایط نرسیده و توسعه اقتصادی روندی است که خاورمیانه از آن بی بهره است. اکثر کشور های خاورمیانه از توسعه باز مانده اند و تنها کشور های محدودی در این مسیر قرار دارند. حتی نمی توان ترکیه یا عربستان را کشور هایی توسعه یافته معرفی کرد. این کشور ها در بخش هایی توسعه پیدا کرده اند ولی در بخش هایی همچنان از توسعه باز مانده اند.

این دیپلمات پیشین در خصوص اینکه آیا این امکان وجود دارد که یکی از کشور های خاورمیانه بتواند در سطح جهانی حرفی برای گفتن داشته باشد؟ تصریح کرد: در خاورمیانه قدرت هایی متوسط وجود دارد. امکانات و استعداد لازم باید از جهات مختلف سنجیده شود اگر مولفه های قدرت هفتگانه را در نظر بگیریم یعنی اقتصاد، جغرافیای سیاسی، نیروی انسانی، جمعیت، قدرت نظامی، قدرت سیاسی، قدرت فرهنگی و قدرت تکنولوژی مورد توجه باشد می بینیم قدرت در کشور های خاورمیانه در سطح متوسط است و ظرفیتی بیش از این وجود ندارد. البته این کشور ها قطعا نقش بین المللی خواهند داشت یکی از مثبت ترین کشور ها برای داشتن چنین نقشی ایران است، ایران استعداد این موقعیت را دارد، استعداد با وضعیت متفاوت است. ایران استعداد تبدیل شدن به قدرتی واجد تقش های جهانی را دارد. عربستان نیز به همین صورت است و امتیازاتی ویژه دارد. ترکیه و مصر نیز در این مسیر هستند ولی استعداد تبدیل شدن از قدرت به ابرقدرت در کشورهای خاورمیانه وجود ندارد. بعلاوه اینکه اختلاف و درگیری در میان کشور های خاورمیانه آنچنان بالا است که اگر قدرتی بیش از حد بزرگ شود قطعا دچار مشکل خواهد شد و با او برخورد می شود.